33 Tội Lần Đầu Tiên Áp Dụng Với Doanh Nghiệp
Bộ luật Hình sự 2015
có hiệu lực từ ngày 1/1/2018. Theo Bộ Tư pháp, đây lần đầu tiên trong lịch sử
lập pháp hình sự, chế định trách nhiệm hình sự của pháp nhân thương mại đã được
bổ sung vào Bộ luật Hình sự.
Cụ thể, pháp nhân
thương mại phải chịu trách nhiệm hình sự với 33 tội. Trong đó 22 tội thuộc nhóm
các tội phạm về kinh tế, 9 tội thuộc nhóm các tội phạm về môi trường và
hai tội danh thuộc các tội xâm phạm an toàn công cộng, trật tự công cộng.
Ba hình phạt chính
dành cho pháp nhân phạm tội: phạt tiền, đình chỉ hoạt động có thời hạn hoặc
vĩnh viễn.
Ba hình phạt bổ sung
gồm: cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định, cấm huy
động vốn, phạt tiền khi không áp dụng là hình phạt chính.
Bốn biện pháp tư pháp
áp dụng cho pháp nhân thương mại phạm tội: tịch thu vật, tiền trực tiếp liên
quan đến tội phạm, trả lại tài sản, sửa chữa hoặc bồi thường thiệt hại, buộc
thực hiện một số biện pháp nhằm khắc phục, ngăn chặn hậu quả tiếp tục xảy ra.
Dưới đây là 19 trong số 33 tội
Điều 188: Buôn lậu
Người nào buôn bán
qua biên giới hoặc từ khu phi thuế quan vào nội địa hoặc ngược lại trái pháp
luật hàng hóa, tiền Việt Nam, ngoại tệ, kim khí quý, đá quý trị giá 200-300
triệu đồng; hàng hóa trị giá dưới 200 triệu đồng nhưng là di vật, cổ vật; hàng
hóa, tiền Việt Nam, ngoại tệ, kim khí quý, đá quý trị giá 100-200 triệu nhưng
đã bị xử phạt vi phạm hành chính, hoặc đã bị kết án về một trong các tội này,
chưa được xóa án tích mà còn vi phạm thì phạm tội buôn lậu.
Pháp nhân thương mại phạm tội này bị
phạt tiền từ 300 triệu đến một tỷ đồng;
Hình phạt cao nhất dành cho pháp nhân thương mại phạm tội này là 15 tỷ, đình chỉ
hoạt động vĩnh viễn.
Cá nhân phạm tội này
bị phạt tối thiểu 50 triệu, tối đa 20 năm tù.
Điều 193: Sản xuất, buôn bán hàng giả
là lương thực, thực phẩm, phụ gia thực phẩm
Pháp nhân thương mại phạm tội này bị
phạt tiền 1-18 tỷ đồng, hoặc đình chỉ hoạt động từ có thời hạn tới vĩnh viễn.
Một số tình tiết tăng
nặng để căn cứ mức phạt gồm: có tổ chức, tính chất chuyên nghiệp, tái phạm nguy
hiểm, hàng giả tương đương với số lượng của hàng thật trị giá từ 500 triệu trở
lên trong trường hợp không xác định được giá thành sản xuất, giá bán, giá niêm
yết, giá ghi trong hóa đơn; thu lợi bất chính từ 500.000.000 đồng đến dưới
1.500.000.000 đồng; làm chết người; gây thiệt hại về tài sản từ 500 triệu đến
1,5 tỷ đồng.
Cá nhân phạm tội này
bị phạt từ hai năm đến tù chung thân.
Điều 194: Sản xuất, buôn bán hàng giả
là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh
Pháp nhân thương mại phạm tội này bị
phạt thấp nhất một tỷ đồng, đình chỉ hoạt động có thời hạn, cao nhất là mức
phạt 20 tỷ, đình chỉ hoạt động vĩnh viễn. Ngoài ra, hình phạt bổ sung còn có
cấm kinh doanh, hoạt động trong một số lĩnh vực, cấm huy động vốn 1-3 năm.
Một số các tình tiết
tăng nặng để căn cứ xử phạt: có tổ chức, tính chất chuyên nghiệp, tái phạm nguy
hiểm, hàng giả tương đương với số lượng của hàng thật trị giá 500 triệu trở lên
trong trường hợp không xác định được giá thành sản xuất, giá bán, giá niêm yết,
giá ghi trong hóa đơn; làm chết người, thu lời bất chính trên hai tỷ, gây thiệt
hại về tài sản trên 1,5 tỷ đồng…
Cá nhân phạm tội này
chịu hình phạt thấp nhất là hai năm tù, cao nhất là án tử hình.
Điều 195: Sản xuất, buôn bán hàng giả
là thức ăn dùng để chăn nuôi, phân bón, thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật,
giống cây trồng, giống vật nuôi
Pháp nhân thương mại
phạm tội này bị phạt tối thiểu một tỷ đồng, đình chỉ hoạt động có thời hạn, còn
mức cao nhất là phạt 15 tỷ đồng, đình chỉ hoạt động vĩnh viễn.
Các tình tiết tăng
nặng để căn cứ xử phạt: có tổ chức, tính chất chuyên nghiệp, tái phạm nguy
hiểm, hàng giả tương đương với số lượng của hàng thật trị giá 500 triệu trở lên
trong trường hợp không xác định được giá thành sản xuất, giá bán, giá niêm yết,
giá ghi trong hóa đơn; gây thiệt hại về tài sản trên ba tỷ đồng, thu lời bất
chính hai tỷ trở lên.
Cá nhân phạm tội này
phải đối mặt với mức án 1-15 năm tù.
Điều 192: Sản xuất, buôn bán hàng giả
Pháp nhân thương mại
phạm tội này bị phạt 1-9 tỷ đồng, đình chỉ hoạt động có thời hạn hoặc vĩnh
viễn. Hình phạt bổ sung là cấm kinh doanh trong một số lĩnh vực, cấm huy động
vốn 1-3 năm.
Các tình tiết tăng
nặng để căn cứ xử phạt: có tổ chức, tính chất chuyên nghiệp, làm chết người,
hàng giả có giá thành sản xuất 100 triệu trở lên, hàng giả tương đương với số
lượng của hàng thật hoặc hàng hóa có cùng tính năng kỹ thuật, công dụng trị giá
từ 500 triệu trở lên trong trường hợp không xác định được giá thành sản xuất,
giá bán, giá niêm yết, giá ghi trong hóa đơn; thu lời bất chính trên 500 triệu,
gây thiệt hại 1,5 tỷ trở lên.
Cá nhân phạm tội này
phải nhận mức án 1-15 năm tù.
Điều 196: Đầu cơ
Người nào lợi dụng
tình hình khan hiếm hoặc tạo ra sự khan hiếm giả tạo trong tình hình thiên tai,
dịch bệnh, chiến tranh hoặc tình hình khó khăn về kinh tế mua vét hàng hóa
thuộc danh mục mặt hàng bình ổn giá hoặc thuộc danh mục hàng hóa được Nhà nước
định giá nhằm bán lại để thu lợi bất chính sẽ bị khép vào tội Đầu cơ. Mức hình
phạt dành cho người phạm tội này từ phạt tiền 30 triệu đồng tới phạt tù 15 năm.
Với pháp nhân thương
mại có thể bị phạt từ 300 triệu đến 9 tỷ đồng.
Hình phạt bổ sung
gồm: phạt tiền 100-300 triệu, cấm kinh doanh, hoạt động trong một số lĩnh vực
nhất định hoặc cấm huy động vốn 1-3 năm.
Điều 200: Trốn thuế
Người thực hiện một
trong các hành vi: không nộp hồ sơ đăng ký thuế; không nộp hồ sơ khai thuế; nộp
hồ sơ khai thuế không đúng thời hạn theo quy định của pháp luật; không ghi chép
trong sổ kế toán các khoản thu liên quan đến việc xác định số tiền thuế phải
nộp; không xuất hóa đơn khi bán hàng hóa, dịch vụ hoặc ghi giá trị trên hóa đơn
bán hàng thấp hơn giá trị thanh toán thực tế của hàng hóa, dịch vụ đã bán; sử
dụng hóa đơn, chứng từ không hợp pháp để hạch toán hàng hóa, nguyên liệu đầu
vào trong hoạt động phát sinh nghĩa vụ thuế làm giảm số tiền thuế phải nộp hoặc
làm tăng số tiền thuế được miễn, số tiền thuế được giảm hoặc tăng số tiền thuế
được khấu trừ, số tiền thuế được hoàn; sử dụng chứng từ, tài liệu không hợp
pháp khác để xác định sai số tiền thuế phải nộp, số tiền thuế được hoàn; cố ý
không kê khai hoặc khai sai về thuế đối với hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu;…bị
coi là phạm tội trốn thuế.
Người phạm tội này bị
phạt tiền 100 triệu đồng, phạt tù từ ba tháng đến bẩy năm.
Pháp nhân thương mại
phạm tội này: mức phạt tối thiểu là 300 triệu, tối đa là 10 tỷ, đình chỉ hoạt
động vĩnh viễn. Pháp nhân thương mại còn có thể bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng
đến 200.000.000 đồng, cấm kinh doanh, hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định
hoặc cấm huy động vốn 1-3 năm.
Điều 216: Trốn đóng bảo hiểm xã hội,
bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động
Người nào có nghĩa vụ
đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động mà
gian dối hoặc bằng thủ đoạn khác để không đóng hoặc không đóng đầy đủ theo quy
định từ sáu tháng trở lên thuộc một trong những trường hợp: trốn đóng bảo hiểm
50-300 triệu, trốn đóng bảo hiểm cho 10-50 lao động, đã bị xử phạt vi phạm hành
chính về hành vi này mà còn vi phạm, thì bị phạt tối thiểu 50 triệu đồng, tối
đa là bảy năm tù.
Pháp nhân thương mại
phạm tội này có mức phạt thấp nhất 200-500 triệu đồng.
Nếu có các tình tiết
tăng nặng: phạm tội hai lần trở lên, trốn đóng bảo hiểm trên 50 người, trốn
đóng bảo hiểm 1.000.000.000 đồng trở lên pháp nhân thương mại có thể bị phạt
tới ba tỷ.
Điều 189: Vận chuyển trái phép hàng
hóa, tiền tệ qua biên giới
Người nào phạm tội này với hàng
hóa, tiền Việt Nam, ngoại tệ, kim khí quý, đá quý trị giá từ 200-300 triệu hoặc
di vật, cổ vật hoặc vật có giá trị lịch sử, văn hóa nhưng đã bị xử phạt vi phạm
hành chính hoặc bị kết án nhưng chưa được xóa án tích mà còn vi phạm bị phạt
tối thiểu 200 triệu. Hình phạt cao nhất dành cho người phạm tội này là 10 năm
tù.
Pháp nhân thương mại phạm tội này bị
phạt tối thiểu 200-500 triệu.
Mức phạt cao nhất của
tội này dành cho pháp nhân thương mại là năm tỷ, đình chỉ hoạt động vĩnh viễn.
Các tình tiết tăng nặng tội: có tổ chức; vật phạm pháp là bảo vật quốc gia,
phạm tội hai lần trở lên, tái phạm nguy hiểm.
Điều 190: Sản xuất, buôn bán hàng cấm
Người nào sản xuất,
buôn bán hàng hóa mà nhà nước cấm kinh doanh, lưu hành, sử dụng, chưa được phép
lưu hành, sử dụng tại Việt Nam thuộc một trong các trường hợp: hàng phạm pháp là
hóa chất, kháng sinh, thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật cấm sử dụng trong
trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản, làm muối, sơ chế, chế biến, bảo
quản nông, lâm, thủy sản và muối; hàng phạm pháp khác trị giá 100-300 triệu;…
bị coi là phạm tội sản xuất, buôn bán hàng cấm.
Mức phạt dành cho cá
nhân phạm tội này là từ 100 triệu đến 15 năm tù.
Pháp nhân thương mại
phạm tội này bị phạt tiền 1-5 tỷ đồng.
Nếu phạm tội có tổ
chức, tính chất chuyên nghiệp, hàng hóa phạm pháp trị giá trên 300 triệu, thu
lời bất chính 200 triệu trở lên… có thể bị phạt tiền tới chín tỷ đồng, đình chỉ
hoạt động vĩnh viễn.
Điều 217: Vi phạm quy định về cạnh
tranh
Người nào trực tiếp
tham gia hoặc thực hiện các hành vi vi phạm quy định về cạnh tranh thuộc một
trong các trường hợp: thỏa thuận ngăn cản, kìm hãm không cho doanh nghiệp khác
tham gia thị trường hoặc phát triển kinh doanh; thỏa thuận loại bỏ khỏi thị
trường những doanh nghiệp không phải là các bên của thỏa thuận; thỏa thuận hạn
chế cạnh tranh khi các bên tham gia thỏa thuận có thị phần kết hợp trên thị
trường liên quan 30% trở lên thuộc một trong các trường hợp: thỏa thuận ấn định
giá hàng hóa, dịch vụ một cách trực tiếp hoặc gián tiếp; thỏa thuận phân chia
thị trường tiêu thụ, nguồn cung cấp hàng hóa, nguồn cung dịch vụ...là phạm tội
Vi phạm quy định về cạnh tranh.
Cá nhân phạm tội này
đối diện với mức án phạt 200 triệu đồng tới năm năm tù.
Pháp nhân thương mại
có hành vi nêu trên bị phạt 1-3 tỷ đồng.
Nếu phạm tội một
trong các trường hợp: dùng thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt, lạm dụng vị trí thống
lĩnh thị trường hoặc độc quyền thị trường, gây thiệt hại cho người khác ba tỷ
đồng trở lên... pháp nhân thương mại có thể bị phạt tới năm tỷ đồng, đình chỉ
hoạt động đến hai năm...
Điều 225: Xâm phạm quyền tác giả, quyền
liên quan
Người nào không được
phép của chủ thể quyền tác giả, quyền liên quan mà cố ý thực hiện một trong các
hành vi: sao chép tác phẩm, bản ghi âm, ghi hình, phân phối đến công chúng bản
sao tác phẩm, bản sao ghi âm, ghi hình... xâm phạm quyền tác giả, quyền liên
quan đang được bảo hộ tại Việt Nam, thu lợi bất chính từ 50-300 đồng hoặc gây
thiệt hại cho chủ thể quyền tác giả, quyền liên quan từ 100-500 triệu thì phạm
tội xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan.
Cá nhân phạm tội này
bị phạt cải tạo không giam giữ ba năm đến phạt tù năm năm.
Pháp nhân thương mại
phạm tội này bị phạt từ 300 triệu đến một tỷ đồng.
Nếu phạm tội hai lần
trở lên, hàng hóa vi phạm trị giá 500 triệu trở lên có thể bị phạt tới ba tỷ
đồng hoặc đình chỉ hoạt động đến hai năm. Hình phạt bổ sung của tội này là cấm
kinh doanh, hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định hoặc cấm huy động vốn 1-3
năm.
7 tội còn lại gồm:
Tàng trữ, vận chuyển hàng cấm (điều 191), Gian lận trong kinh doanh bảo hiểm
(điều 213), In, phát hành, mua bán trái phép hóa đơn, chứng từ thu nộp ngân
sách nhà nước (điều 203), Cố ý công bố thông tin sai lệch hoặc che giấu thông
tin trong hoạt động chứng khoán (điều 209), Sử dụng thông tin nội bộ để mua bán
chứng khoán (điều 210), Thao túng thị trường chứng khoán (điều 211), Xâm phạm
quyền sở hữu công nghiệp (điều 226) đều có mức phạt với chủ thể phạm tội là
pháp nhân.